Κάποια εξαιρετικά επιτυχημένα φάρμακα που κυκλοφόρησαν τελευταία κατά της παχυσαρκίας συνεχίζουν να κερδίζουν πρωτοσέλιδα και να κυριαρχούν στις αναρτήσεις στα κοινωνικά μέσα – και όχι μόνο επειδή ο ερχομός του νέου έτους επαναφέρει την απόφασή μας να χάσουμε κιλά. Τα φάρμακα αυτά –η σεμαγλουτίδη, η λιραγλουτίδη και η τιρζεπατίδη– υποστηρίζονται από επιστημονικά δεδομένα, αλλά και από τις εντυπωσιακές μαρτυρίες ανθρώπων που έχασαν έως και το 20% του σωματικού τους βάρους.
Παρόλο που αυτό είναι αξιοθαύμαστο, δεν είναι ολόκληρη η ιστορία. Πολλά ερωτήματα παραμένουν σχετικά με αυτά τα φάρμακα και κάποιες απαντήσεις είναι περίπλοκες.
Τι είναι;
Τα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας που εγκρίθηκαν πρόσφατα από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) ανήκουν σε μια κατηγορία φαρμάκων που ονομάζονται αγωνιστές των υποδοχέων του GLP-1. Μιμούνται μια ορμόνη (γλυκαγονόμορφο πεπτίδιο 1) η οποία βοηθά τον οργανισμό να επιβραδύνει την κένωση του στομάχου, να ελέγξει το επίπεδο σακχάρου στο αίμα και να καταστείλει την όρεξη – ένας συνδυασμός που οδηγεί σε απώλεια βάρους. Ένα από το φάρμακα, η τιρζεπατίδη, πέραν του GLP-1, μιμείται και μια ορμόνη που ονομάζεται εξαρτώμενο από τη γλυκόζη ινσουλινοπικό πολυπεπτίδιο (GIP) και η οποία πιστεύεται ότι προάγει τις δράσεις του GLP-1.
«Πολλοί άνθρωποι λένε ότι αυτά τα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας άλλαξαν τη ζωή τους», αναφέρει η δρ Caroline Apovian, ειδική στην Ιατρική της Παχυσαρκίας και διευθύντρια στο Κέντρο Διαχείρισης Βάρους και Ευεξίας στο Brigham and Women’s Hospital, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ.
Τα φάρμακα μειώνουν επίσης σημαντικά τον κίνδυνο θανάτου από καρδιολογικά αίτια σε άτομα που είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα, καθώς και την καρδιοπάθεια (ή την καρδιοπάθεια και τον διαβήτη, ανάλογα με το φάρμακο). Επιπλέον, ενισχύουν την ικανότητα για άσκηση και βελτιώνουν την ποιότητα ζωής. «Τα φάρμακα μπορεί ακόμη και να επηρεάζουν το κέντρο ανταμοιβής στον εγκέφαλο, το τμήμα του εγκεφάλου που μας δίνει τη δυνατότητα να τρώμε κέικ σοκολάτας ακόμη και όταν έχουμε χορτάσει. Τα φάρμακα αυτά φαίνεται ότι μειώνουν την αίσθηση ανταμοιβής, κάτι που μπορεί επίσης να μειώνει τις εθιστικές συμπεριφορές, όπως είναι η έντονη λαχτάρα για αλκοόλ, ζάχαρη και νικοτίνη», δηλώνει η δρ Apovian.
Μια στιγμή, δεν είναι αντιδιαβητικά φάρμακα;
Και τα τρία αυτά φάρμακα κατά της παχυσαρκίας εγκρίθηκαν αρχικά από τον FDA για την αντιμετώπιση του διαβήτη.
Ωστόσο, τα άτομα που τα λάμβαναν παρατήρησαν ότι έχαναν μεγάλη ποσότητα βάρους. Οι μελέτες επιβεβαίωσαν αυτή την επίδραση και τελικά ο FDA ενέκρινε τη χρήση των φαρμάκων για την απώλεια βάρους, υπό νέες εμπορικές ονομασίες. Για το υπερβάλλον βάρος ή την παχυσαρκία, τα φάρμακα συνταγογραφούνται συνήθως σε υψηλότερες δόσεις από ό,τι τα σκευάσματα που προορίζονται για τον διαβήτη.
Υπάρχουν επίσης παλαιότεροι αγωνιστές των υποδοχέων του GLP-1 που είναι εγκεκριμένοι για τον διαβήτη, όπως η δουλαγλουτίδη, αλλά οι θεραπείες αυτές έχουν μικρότερη επίδραση στο βάρος.
Πώς λαμβάνονται τα φάρμακα;
Τα περισσότερα από αυτά τα νέα φάρμακα διατίθενται σε μορφή ένεσης την οποία κάνει ο ίδιος ο ασθενής σε ημερήσια ή εβδομαδιαία βάση. Διατίθενται σε προγεμισμένη συσκευή τύπου πένας (όπως οι προγεμισμένες σύριγγες για μια αλλεργική αντίδραση), η οποία χρησιμοποιείται στην κοιλιά ή στον μηρό.
Κυκλοφορεί επίσης ένα σκεύασμα σεμαγλουτίδης σε μορφή δισκίου. Είναι εγκεκριμένο από τον FDA για την αντιμετώπιση του διαβήτη, αλλά δεν είναι ακόμη εγκεκριμένο για την απώλεια βάρους. Επίσης πραγματοποιούνται έρευνες για αρκετά άλλα σκευάσματα σε μορφή δισκίου.
Ποιες είναι οι ανεπιθύμητες ενέργειες;
Τόσο τα σκευάσματα κατά της παχυσαρκίας όσο και εκείνα κατά του διαβήτη έχουν πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες. Οι πιο συχνές είναι η κόπωση, η ναυτία, ο έμετος ή η δυσκοιλιότητα. Η δρ Apovian αναφέρει ότι τείνουν να εξαφανίζονται μετά από λίγες εβδομάδες.
Σε σπάνιες περιπτώσεις τα φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν απόφραξη του λεπτού εντέρου, γαστροπάρεση (παράλυση του στομάχου) ή φλεγμονή του παγκρέατος (παγκρεατίτιδα).
Τα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας μειώνουν σημαντικά τον κίνδυνο θανάτου από καρδιολογικά αίτια σε άτομα που είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα.
«Από όσο γνωρίζω, οι ανεπιθύμητες ενέργειες δεν είναι μόνιμες. Σταματούν όταν σταματήσετε να παίρνετε τα φάρμακα», λέει η δρ Apovian. «Ωστόσο, οι πολύ μακροπρόθεσμες επιδράσεις από τη λήψη των νεότερων φαρμάκων δεν είναι ακόμη γνωστές».
Ποιος μπορεί να πάρει τα φάρμακα;
Τα φάρμακα είναι εγκεκριμένα για την απώλεια βάρους μόνο σε άτομα με διάγνωση παχυσαρκίας (ΔΜΣ 30 και άνω) ή με το ανώτατο εύρος υπερβάλλοντος βάρους (ΔΜΣ 27 έως 29,9), σε συνδυασμό με ένα ιατρικό πρόβλημα σχετιζόμενο με το υπερβάλλον βάρος, όπως υψηλή αρτηριακή πίεση ή υψηλή χοληστερόλη. Βέβαια, αυτό δεν εμπόδισε ορισμένα άτομα που δεν πληρούν αυτά τα κριτήρια να τα χρησιμοποιήσουν.
Επειδή τα φάρμακα αυτά είναι νέα και ισχυρά και αποτελούν αντικείμενο εντατικής μελέτης, αναμένεται ότι οι συστάσεις σχετικά με το ποιος πρέπει να τα χρησιμοποιεί θα αλλάξουν τα επόμενα χρόνια. Οι ερευνητές είναι πιθανό να εντοπίσουν νέες ομάδες ατόμων που μπορεί να ωφεληθούν – ή, αντιστρόφως, ατόμων που μπορεί να έχουν αυξημένο κίνδυνο από τις ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων.
Για πόσο καιρό πρέπει να λαμβάνονται;
Οι νέοι αγωνιστές των υποδοχέων του GLP-1 δεν αποτελούν βραχυπρόθεσμη λύση. Εάν κάποιος ξεκινήσει το φάρμακο, θα πρέπει να το λαμβάνει επ’ αόριστον για να συνεχίσει να δρέπει τα οφέλη. Εάν το σταματήσει, θα ξαναπάρει το βάρος που έχασε.
«Το υπερβάλλον βάρος και η παχυσαρκία, ακριβώς όπως και ο διαβήτης και η υπέρταση, είναι σοβαρές παθήσεις που συχνά απαιτούν συνεχή θεραπεία, ακόμη και διά βίου. Δεν είναι θεραπείες που τις παίρνεις μία φορά και ξεμπερδεύεις», επισημαίνει η δρ Apovian.
Κόστος και ασφαλιστική κάλυψη
Τα θεαματικά αυτά αποτελέσματα δεν παρέχονται δωρεάν και το κόστος των νέων φαρμάκων κυμαίνεται από περίπου 900 έως 1.600 δολάρια τον μήνα στις ΗΠΑ. Στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν τα καλύπτει η ασφάλεια. Το πρόγραμμα Medicare δεν καλύπτει τα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας, ενώ η κάλυψη από το Medicare για τα νέα αντιδιαβητικά σκευάσματα είναι αμφίβολη και μη πλήρης στην καλύτερη περίπτωση, ανάλογα με το πρόγραμμα. Οι ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες στις ΗΠΑ συχνά καλύπτουν τα σκευάσματα για τον διαβήτη, εφόσον έχει κανείς δοκιμάσει άλλες αντιδιαβητικές θεραπείες χωρίς επιτυχία. Ωστόσο, η δρ Apovian λέει ότι μόνο περίπου το 20 έως 30% των ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών καλύπτουν σήμερα τα σκευάσματα κατά της παχυσαρκίας.
Ορισμένες φαρμακευτικές εταιρείες που παράγουν αγωνιστές των υποδοχέων των GLP-1 προσφέρουν κουπόνια με μεγάλες εκπτώσεις, αλλά πολλά φαρμακεία δεν τα δέχονται. Θα πρέπει να είστε προσεκτικοί με τα φθηνά σκευάσματα που διαφημίζονται στο διαδίκτυο ή που προσφέρονται από «ιατρικά σπα». Η δρ Apovian λέει ότι είναι σκευάσματα που εισάγονται από άλλες χώρες, χωρίς έλεγχο από τον FDA και χωρίς εγγύηση για το περιεχόμενό τους.
Είναι διαθέσιμα;
Η φρενήρης αύξηση της δημοτικότητας των φαρμάκων αυτών έχει οδηγήσει σε ελλείψεις, οι οποίες τα καθιστούν δυσεύρετα. «Η έλλειψη έχει να κάνει με το ότι οι παρασκευάστριες εταιρείες δεν ήταν προετοιμασμένες για τόσο μεγάλη ζήτηση», εξηγεί η δρ Apovian. «Πάνω από το 40% των Αμερικανών έχουν παχυσαρκία. Οι φαρμακευτικές εταιρείες δεν περίμεναν ότι τόσο πολλοί θα ήθελαν να χρησιμοποιήσουν τα φάρμακα και προσπαθούν απεγνωσμένα αυτή τη στιγμή να διαθέσουν αρκετές ποσότητες».
Έως ότου τα καταφέρουν και έως ότου περισσότερες ασφαλιστικές εταιρείες καλύψουν τα φάρμακα ή μέχρι οι φαρμακευτικές εταιρείες να πιεστούν να μειώσουν τις τιμές (γίνεται σχετική συζήτηση στο Κογκρέσο), πολλά άτομα με σοβαρές ιατρικές παθήσεις θα πρέπει να ξεχάσουν τα πλέον αποτελεσματικά φάρμακα που έχουμε δει ποτέ κατά της παχυσαρκίας.